Minincursus glas-in-lood - Maak zelf vensterramen of panelen

Glas-in-lood zal voor de één een hobby zijn en voor de ander zijn of haar werk of ambacht. Sinds mensenheugenis wordt er al glas-in-lood in raamvensters toegepast. Vensterglas werd in oorsprong op beperkte schaal toegepast en het glas was slechts in een beperkte maatvoering te fabriceren (te slingeren). Omdat de latere technieken grotere vlakken mogelijk maakte, is tegenwoordig glas en glas-in-lood in alle soorten, kleuren en maten te verkrijgen. De tijd is weliswaar wel veranderd, maar de techniek voor het vervaardigen van glas-in-lood ramen is in basis onveranderd en ambachtelijk gebleven. Zowel in een functionele als in een decoratieve toepassing wordt Glas-in-lood altijd nog zeer gewaardeerd en met enthousiasme en kennis van zaken vervaardigd door zowel vakman als hobbyist.

Korte terugblik, oorsprong glas-in-lood

In vroegere tijden was de kennis en de technische mogelijkheid tot de fabricage van grote oppervlakten glas nog niet voor handen. Vanuit die beperkte mogelijkheden is glas-in-lood ontstaan. Kleinere stukken glas werden en worden in een loodprofiel samengevoegd tot een groter geheel. Eerst alleen met blank vensterglas en in latere jaren door toevoeging van pigmenten, metalen en oxiden in een grote verscheidenheid in kleur. De kracht van het fascinerende en steeds wisselende lichtspel door het gekleurde glas-in-lood, zorgen voor een aanhoudende populariteit van dit product.

Toepassing van glas-in-lood

Het toepassen of plaatsen van -met name vensterglas- was eerst een privilege voor de gegoede burger, die daarmee de mogelijkheid had zich van anderen te onderscheiden. Tegenwoordig ligt het binnen ieders bereik en is de toepassing van glas in vensters de meest normale zaak. Groot voordeel is ook dat men zich dank zij de fabricage van vensterglas af kan sluiten van kwalijke weersinvloeden. Glas-in-lood wordt vooral gebruikt ter verfraaiing in het algemeen en tot instandhouding of restauratie van het vensterglas in oude en monumentale panden in het bijzonder. Ook vindt het zijn toepassing in de uiting van vele kunstvormen.

Zelf maken van een glas-in-lood vensterraam of paneel

Het samenstellen van een glas-in-lood vensterraam of paneel is voor iedereen goed uit te voeren. Bij toepassen van het juiste gereedschap, goede materialen en de nodige accuratesse bij de voorbereiding en de uitvoering, heb je al snel een product waar je trots op kunt zijn. Uiteraard geldt ook bij dit ambacht of deze hobby: ‘oefening baart kunst’ , zodat het aan te raden is met een eenvoudig werkstuk te beginnen om de nodige vaardigheden op te doen.

Basismaterialen voor Glas-in-lood

De basismaterialen zijn, zoals de naam aangeeft glas en lood, waarbij het loodprofiel niet het minst belangrijk is, daar het lood in combinatie met de tin het verband en de stevigheid aan het paneel of raam geeft. Loodprofielen heb je in diverse soorten en breedtes. De meest gebruikte profielen voor het vervaardigen van glas-in-lood zijn:

• H-profielen van 6, 8, en 10 mm., al dan niet versterkt met een staalkern voor meer stevigheid.
• U-profiel, dat wordt gebruikt voor de randen of omtrek van een paneel.

Ontwerp van een glas-in-lood paneel en de keuze van het glas

Uiteraard begint het allemaal met een ontwerp. Maak een tekening op schaal 1:1, aan de hand waarvan je het glas-in-lood paneel samenstelt. De kern van de te gebruiken H-loodprofielen bedraagt 1,2 mm. Het totaal van deze 'kernen' moet je dus van je totale hoogte en breedte van je ontwerp aftrekken om op de juiste maat van het glas uit te komen. Voor de U-randprofielen, die voor de omtrek van het paneel gebruikt kunnen worden, moet je 4 mm. aftrekken, deze profielen hebben een dikkere kern om meer stevigheid te geven.

Keuze van het (gekleurde) glas

De keuze van het type glas en de kleurstelling laat je afhangen van je ontwerp, de functie en de omgeving waarbinnen je het paneel wilt gaan toepassen. Er zijn vele verschillende kleuren en figuraties glas te verkrijgen, zodat je haast geen beperkingen hebt.

De sjabloonschaar en watervaste viltstift - Knippen van het ontwerp

De sjabloonschaar gebruik je om het patroon van je ontworpen glaspaneel nauwkeurig te knippen, zodat je aan de hand hiervan het glas op de juiste maat kunt snijden. Deze sjabloonschaar maakt een 'snede' van 1.2 mm, welke gelijk is aan de dikte van de loodkern van het U-profiel dat je gaat gebruiken. De watervaste viltstift gebruik je om de juiste snijlijn op het glas af te tekenen. Dit is vooral van toepassing als je afwijkt van rechte lijnen, waarbij de snijlijnen niet langs een haakse hoek of snijliniaal te snijden zijn.

Werken met een (olie) glassnijder

Het werken met een glassnijder vraagt enige oefening. Je houdt de glassnijder luchtig tussen duim, wijsvinger en middelvinger en maakt een snede op het glas in één vloeiende beweging, zonder de glassnijder van het glas te halen. Deze handeling doe je alsof je een lijn met een balpen trekt. De glassnijder mag hierbij geen 'krassend' geluid maken, maar het wieltje moet -mede onder invloed van de snijolie- soepel rollen. Op deze wijze krijg je een mooie strakke snede in/op het glas, dat later makkelijk te breken is.

Glas snijden met een strokensnijder

Een strokensnijder hoeft misschien niet direct aangeschaft te worden. Je kunt het glas ook goed langs de snijliniaal snijden. Voordeel van de strokensnijder is echter dat je deze -op meerdere breedtes- goed kunt afstellen en dat je verzekerd bent van gelijke stroken zonder onderlinge (geringe) afwijking. Dit komt uiteindelijk de exacte maatvoering van je glas-in-lood paneel ten goede.

U-profielen bewerken met een loodtrekker en loodmes

Lood -dat je over het algemeen in standaardlengtes van 2 meter koopt- is uiterst buigzaam en krijgt meer sterkte door het enigszins uit te rekken alvorens het te gebruiken. Dit doe je door het lood in de loodtrekker te plaatsen en met enige kracht in de lengte uit te rekken. Doorsnijden van het loodprofiel op de juiste lengte, doe je met een 'sikkelvormig' mes met een scherpe bolle kant.

Lood-openhaler en loodnagels

De lood-openhaler is een kunststof gereedschap waarmee je -met de 'voet'- het lood aan de open zijde iets verder open haalt, zodat je het glas er makkelijker in schuift. Met de platte achterzijde van het zelfde stuk gereedschap kun je later het lood op het glas aandrukken. De spijkertjes hebben tot doel het paneel -nadat het glas deels in het loodprofiel geschoven is- vast te zetten, zodat het in zijn verband blijft en niet verschuift.

Soldeerbout, soldeervet, soldeertin om de loodprofielen te solderen

De soldeerbout heeft een temperatuur van ongeveer 300 graden, met thermostaat, zodat deze niet te heet wordt. Bij een te hete bout smelt het loodprofiel. Door middel van de soldeerbout wordt onder aanbrengen van het vet en de tin verband gebracht aan de kruispunten en de uiterste zijden van de loodprofielen. Het vet dient als vloeimiddel voor de tin. Anders dan de naam tin doet vermoeden, is het een samenstelling van: 60% tin en 40% lood.

Slijpmachine en oogbeschermer

Een slijpmachine is een kostbare investering, maar haast onmisbaar als je nauwkeurig wilt werken en kleine oneffenheden wilt verwijderen of wegslijpen. Daarnaast is het een 'must' als je figuren snijdt en deze op elkaar moet aanpassen. Het is tenslotte handwerk en lichte afwijkingen van de handmatig gesneden stukken glas onderling zijn haast niet te vermijden. Draag tijdens het slijpen wel een veiligheidsbril.

Tiffany - Louis Comfort

Wordt Glas-in-lood voornamelijk voor de grotere panelen en als alternatief voor vensterglas gebruikt, voor het fijnere werk biedt Tiffany glasbewerking een betere mogelijkheid.

Interesse in het werken met glas-in-lood, dan kan ik je het volgende boek aanraden:
Clarien Foolen: Glas-in-loodramen maken , ISBN 9021336219, Uitgever: Tirion bv., Baarn