Zelf een zen-tuin aanleggen

Er zijn allerlei soorten tuinen te maken en meestal bepaal je aan de hand van de toepassing, wat voor soort tuin je wilt. Dat neemt niet weg dat we ons ook steeds meer laten leiden door het gevoel dat een tuin op moet kunnen roepen en wat bijvoorbeeld herinneringen oproept of rust geeft. Prachtige vakanties in het Middellandse Zeegebied trek je weer dichterbij met bijvoorbeeld mooie grote olijfbomen. Met witte stranden en blauwe zee in het achterhoofd kan je de beachtuin met veel zand, steigerhout en grassen creëren. De zen-tuin is de tuin die mensen willen als ze op zoek zijn naar rust en stilte. Hoe ziet de zen-tuin eruit en waar ligt de basis voor de zen-tuin?

Wat is zen?

Om te weten hoe je een zen-tuin kunt maken, is het goed de betekenis van ‘zen’ te weten. Zen is te herleiden naar het boeddhisme. Men legt sterk de nadruk op concentratie-meditatie. Op deze wijze kan je inzicht verkrijgen in degene die je echt bent. Men zegt dat je pas als je je ware aard kent, volledig bevrijd kunt leven.

‘Zen-zijn’ is na de eeuwwisseling steeds meer een begrip geworden dat staat voor volledig in balans zijn. Dit wordt commercieel vertaald naar wellness, je goed voelen en je in de spa-centra lekker laten verwennen met sauna’s, massages en even tot jezelf komen. Behalve dat dit inderdaad niet verkeerd voor de mens hoeft te zijn, is het ook een soort happiness-boeddhisme. Dat wil zeggen dat men niets met het boeddhisme op zich heeft, maar wel de rust die alles rond het boeddhisme het uitstraalt, de sfeer etc.

Wat is een zen-tuin?

De echte zen-tuin is een kloostertuin waar de monniken kwamen om te mediteren en dat doen ze nog steeds. De zen-tuin zoals je die bij steeds meer woningen ziet, heeft eigenlijk iets van beide werelden. Zowel daar waar de monniken liepen en lopen om te mediteren, als ook dat goede gevoel en tot rust kunnen komen.

Om een goede zen-tuin te maken is het goed te kijken naar waar jij je prettig bij voelt, uiteraard wel binnen het kader van kleuren en materialen (zie ook foto’s). Het moet je het gevoel geven dat je je in een tuin begeeft waar je tot rust komt, je kunt nadenken over zaken, je (weer) in balans komt en je dus ‘zen-bent’. Zo creëer je je eigen en-tuin.

Hoe ziet de zen-tuin eruit?

De zen-tuin kan heel persoonlijk worden ingericht maar heeft wel een aantal basisaspecten waar deze aan moet voldoen, te weten:

• De inrichting van de tuin is altijd sober.
• De tuin is één grote ruimte en kent geen aparte nissen of vlakken.
• Basismaterialen zijn stenen en grind, waarbij de stenen ook nog bepaalde betekenissen* kunnen hebben.
• Grind is overdadig aanwezig en niet in een opvallende kleur, maar ook sober. Wel is het zo dat grind geharkt moet kunnen worden in verschillende motieven. Dit kan een meditatief moment vormen.
• De beplanting in de zen-tuin is altijd ondergeschikt aan het geheel.
• De kleuren in de tuin moeten ook ondergeschikt zijn aan het geheel en als je al kleur toe wilt passen is wit eigenlijk het enige wat kan.
• Kabbelend water - zonder veel geluid - geeft rust in het hoofd en wordt geaccepteerd. Maar geen fonteinen en watervallen.

* = De bekendste zijn: een grote steen staat voor de hemel, een middelgrote steen staat voor de aarde en een kleine steen staat voor de man.

Is een Japanse rotstuin ook een zen-tuin?

De echte Japanse rotstuinen worden ook wel zen-tuinen genoemd, maar meestal wordt hier met gewone stenen gewerkt (een enkele keer worden hier keien voor gebruikt). De stenen worden in bepaalde patronen gelegd en dat heeft dan weer een betekenis. Lampjes en bruggetjes die je in een rotstuin tegen kunt komen, zie je niet in een zen-tuin. Net als in een zen-tuin van de monniken, heeft ook de rotstuin planten die ondergeschikt zijn aan het geheel.

Aanleggen zen-tuin

Bij iedere tuin begin je met een plan van aanpak maken en de basis vormt altijd je plattegrond van de tuin en de invulling (in grote lijnen). Waar moet je aan denken alvorens je materialen in gaat kopen en aan de slag gaat:

• De zen-tuin geeft qua indeling genoeg vrijheid, maar moet in zijn geheel wel te overzien zijn, met heldere zichtlijnen. Geen hoge struiken of obstakels midden in de tuin.
• Er mogen alleen natuurlijke materialen worden gebruikt.
• Zet eventuele hogere beplanting aan de randen van de tuin en kies sobere planten. De oosterse tuin doet het goed met bamboe en Japanse esdoorn*.
• Zorg dat je grind op de grond legt, eventueel met wat organisch gevormde staptegels en keien in groepsvorm of langs randen waar je de planten zet. Om er geen groen tussendoor te laten groeien, leg je er speciale folie onder.
• De diepere grijstinten voor deze tuin vorm je door te werken met grind, keien en organisch gevormde staptegels.
• Eén groot object vormt vaak een soort eyecatcher, maar is eigenlijk een punt van focus voor de meditatie. Dit kan een groot rotsblok zijn, een klankschaal of boomstronk.
• Wil je water toevoegen, laat het dan bijvoorbeeld schaal zijn waar water licht opborrelt (geen geluid).
• Een zen-tuin is niet leeg, maar kent absoluut geen overdaad.

* = Bamboe met de zwarte stengels (Phyllostachys nigra) of de Japanse Esdoorn die na het groene blad een diep donkerpaars blad krijgt (Acer palmatum 'Tamuke Yama').

Boeddha
Het spreekt voor zich dat wanneer je het boeddhisme een warm hart toedraagt of het vormt je basis, je ook een beeltenis in je tuin mag zetten. Beperk het tot een mooi beeld met substantiële afmetingen die passen bij de grootte van de tuin

Kleuren

Sober wil zeggen geen overdaad aan kleuren. Als je daarvan houdt dan is de zen-tuin niet geschikt. De zen-tuin kent eigenlijk maar een beperkt aantal kleuren. Hoewel je met een beperkt aantal kleuren ook kunt ‘spelen’ moet je er nog steeds voor waken dat het niet te bont wordt. Wat is zoal toegestaan:

• Groen, als in planten. Geen bonte gekleurde bladeren, maar meer het diepe groen wat in meerdere tonen te krijgen is.
• Zwart, als in een achterwand c.q. omheining van de tuin. Maar ook de stengels van bamboe, klankschalen, gong of keien.
• Grijs, is een ruim aanwezige kleur in de zen-tuin, omdat het dé kleur is die voor soberheid staat. Denk hierbij aan keien, grind, klankschalen of organische staptegels.
• Bruin, als in het soort hout dat geoorloofd is in een zen-tuin. Een bankje om op te zitten, een boom(-stronk) als eyecatcher, hout op de vloer of als achterwand c.q. omheining van de tuin.
• Wit, als je in beperkte mate iets van kleur toe wilt voegen, maar altijd in een ondergeschikte rol. Een gepleisterde witte muur als omheining kan ook.

Tot slot

De zen-tuin staat voor rust en stilte, meditatiemomenten (voor de monnik én de drukke zakenman- of vrouw) en het hoofd leeg maken na een drukke werkdag. Soberheid is het toverwoord en daar hoort maar een beperkt aantal kleuren en materialen bij. Maar het is ook een tuin waar je (weer) tot jezelf kunt komen en wie daar prijs op stelt kiest mogelijk voor de zen-tuin.