Waar zijn de bruine bonen gebleven?

Bruine bonen behoren tot de peulvruchten. We kennen veel soorten peulvruchten, die we graag op ons bord terecht laten komen. De populariteit van bruine bonen is de laatste jaren echter verminderd. Dat is vreemd en onterecht, want bruine bonen zijn lekker, voedzaam en eenvoudig te kweken. Dat kun je ook heel goed zelf doen, in je eigen tuin of volkstuin.

Peulvruchten

We kennen een hele reeks peulvruchten, zoals doperwten, snijbonen, sperziebonen, peultjes, tuinbonen of bijvoorbeeld ook bruine bonen. Bij peultjes, snijbonen of sperziebonen eet je de hele peul, bij erwten of bruine bonen haal je de erwten of bonen uit de peul. Peulvruchten staan al duizenden jaren op met menu. Uit grafvondsten bij de oude Egyptenaren zijn grafgaven gevonden, waar peulvruchten in ontdekt zijn. Dank zij deze gaven konden overledenen op hun reis naar de eeuwigheid zich voldoende en voedzaam voeden.

Bruine bonen in Nederland

Peulvruchten zijn in ons klimaat eenvoudig te kweken én geven een prima oogst. In veel volkstuinen zie je daarom allerlei soorten peulvruchten staan. Ook de bruine boon (Phaseolus vulgaris) is in ons land veel verbouwd. Relatief goedkoop en toch voedzaam, het verklaart waarom deze groente in veel landstreken regelmatig op tafel kwam. Daar was dan weer niet iedereen even blij mee. In het bekende boek ‘Bartje’, geschreven door Anne de Vries, wordt het gezin Bartels regelmatig bij de maaltijd verblijd met een stevige portie bruine bonen. Het was gebruikelijk, dat vóór de maaltijd een dankgebed werd uitgesproken. Zoon Bartje weigert te bidden voor dit gerecht, met de berucht geworden uitspraak: "Ik bid niet voor bruine bonen". Het zou interessant zijn eens na te gaan of de verminderde populariteit van bruine bonen iets met deze uitspraak uit dit boek, ook verfilmd tot een tv-serie, te maken heeft.

Bonenplant op school

Bonenplanten zijn snelle groeiers. Dat maakt bonen erg geschikt om in basisschoolklassen in biologielessen te gebruiken. Je kunt er in betrekkelijk korte tijd goed mee laten zien hoe de ontkieming in zijn werk gaat. In veel basisschoolklassen kun je dan ook in het voorjaar tientallen bloempotjes met bonen aantreffen. Is het plantje groot genoeg, dan krijgen de kinderen het potje mee naar huis, om thuis in de tuin te zetten. Met wat geluk levert het daarna ook nog eens bonen op. Dan hebben kinderen echt de hele cyclus van zaaien tot eten in beeld.

Zelf aan de slag

In Nederland komt de commerciële teelt van bruine bonen eigenlijk alleen in Zeeuw-Vlaanderen nog op grotere schaal voor. Gelukkig kun je er ook heel goed in je eigen tuin of volkstuin mee aan de slag.

• Je zaait de bonen vanaf half april tot half mei in de volle grond.
• Gebruik je een laag-groeiende variant, dan heb je geen stokken nodig, waar je de plant langs moet leiden, voor een hoog-groeiend type is dat juist wel nodig. In plaats van stokken kun je ook gaas langs de planten zetten.
• Na een weekje zul je de jonge bonenplantjes boven de grond zien komen.
• Je zult zien, dat de planten snel groeien. Dat is interessant en leuk om naar te kijken. Dat vinden dan ook de nodige schimmels en virussen. Mocht je die aantreffen, dan kun je vaak met bestrijdingsmiddelen het ergste kwaad bestrijden. Te snelle infectie van al je bonenplanten kun je voorkomen, door de planten niet ál te dicht bij elkaar te zetten.

Oogsten en eten

In het begin van het najaar zijn de bonen rijp en kunnen ze geplukt worden. Het gaat bij bruine bonen om de inhoud van de peulen, maar je plukt toch de hele peulen. De bonen haal je er daarna uit. Bruine bonen kun je bereiden door ze te koken. Om het extra lekker te maken, kun je er eventueel blokjes spek aan toevoegen. Sommige mensen houden van een toefje mosterd, als de bonen op het bord verschijnen. Bruine bonen zijn in ovenschotels of wokschotels ook erg lekker, bijvoorbeeld samen met gehakt, ui en paprika.

Bewaren

Bonen kun je prima langer bewaren. Bereide bonen kun je wecken, maar je kunt de bonen ook heel goed drogen. De gedroogde boon lang worden bewaard, je kunt ze in het volgende voorjaar gebruiken om opnieuw in te zaaien, of je maakt ze later alsnog klaar. Gedroogde bonen moet je eerst ongeveer acht uur in water leggen, zodat ze kunnen wellen. Het koken duurt dan nog ongeveer een uur. Al met al: bruine bonen zijn gezond, voedzaam, voordelig en lekker.