Een moestuin beginnen zonder te spitten

Het algemene idee is dat een moestuin opstarten heel veel werk betekent. Het eerste begin is meteen de zwaarste klus: het hele stuk omspitten. Maar de theorie dat grond omgespit moet worden is inmiddels achterhaald. Vanuit natuurlijke zienswijzen en permacultuur wordt er steeds beter naar de natuur gekeken, en is men er achter gekomen dat omspitten helemaal niet goed is voor de grond. Je vernietigt het bodemleven en maakt de structuur van de bodem kapot. Hieronder gaan we er wat uitgebreider op in waarom er niet gespit hoeft te worden en hoe een stuk grond vol onkruid ontgonnen kan worden zonder de spade in de grond te steken. Nu alles steeds duurder wordt, gaan steeds meer mensen er over nadenken om zelf hun eigen groente en fruit te verbouwen. Groenten en fruit kunnen soms best prijzig zijn. Daarnaast is de trend om steeds gezonder en biologisch te eten, want niemand weet wat er allemaal op zijn eten gespoten is. Worden er in eigen tuin groenten en fruit gekweekt, dan is het bekend wat er mee gebeurd is. Daarnaast is eten uit eigen tuin veel lekkerder.

Wat houdt de mensen dan tegen om een moestuin te beginnen? Over het algemeen bestaat het beeld dat een moestuin beginnen een enorme klus is. En het ergste van alles: de grond moet omgespit worden! Een gehuurde moestuin bij de plaatselijke volkstuinvereniging kan zo'n 100m2 groot zijn. En dat is een flink stuk om te spitten. Na een aantal dagen en een zere rug heeft de tuinier er al genoeg van voordat er gezaaid is. Veel mensen zijn lichamelijk ook niet in staat om dat te doen, en voor hun is een moestuin dus helemaal geen optie. Maar… waarom nou spitten?

Bodemleven

Mijn (groot)vader deed dat vroeger ook al wordt er dan gezegd. En de boeren ploegen in het voorjaar toch ook? Dat klopt, maar dat wil niet zeggen dat het de beste methode is. Laten we eens naar de grondstructuur kijken. De grond in de tuin bestaat uit meerdere lagen. In de bovenste laag van zo’n 5cm zit het meeste bodemleven. Denk dan aan wormen, torretjes, spinnetjes, bacteriën en schimmels. Dit bodemleven maakt de grond vruchtbaar. Het trekt de plantenresten de grond in en verteert die, het trekt mineralen uit steen, maakt de grond losser en zo wordt de grond vanzelf vruchtbaarder. De natuur regelt alles zelf, en heeft ook zijn eigen bodembewerkers in dienst. En niemand doet dat beter dan de natuur zelf.

Capillaire werking

Wanneer we nu gaan spitten, werken we de grond om. En die vruchtbare laag met het bodemleven wordt diep de grond in gewerkt. Dit bodemleven wordt daardoor verstoord. In de bodem heb je nog veel meer werkzame cycli dan alleen maar wormen die de grond omwerken. In een goede bodem wordt ook het vocht op de juiste manier opgenomen en getransporteerd, waardoor er ook weer verdamping optreedt en de wortels water krijgen. De capillaire werking heet dat, en dit systeem zorgt voor de opwaartse stroom van vocht. Maar wanneer je gaat spitten, dan wordt dit systeem verbroken. Afhankelijk van de soort bodem is de hersteltijd langer of korter. Op een kleibodem bijvoorbeeld kan het jaren duren voordat de capillaire werking weer naar behoren werkt. Niet voor niets liggen er op de landbouwgronden soms enorme plassen, waardoor de machines bij het oogsten vast in de modder komen te zitten. Naast de verstoorde bodemcycli moet er na het spitten ook meer onkruid gewied worden omdat de zaadjes in de bodem door het zien van licht gaan ontkiemen en wortelonkruiden worden doorgehakt en vermeerderen zich. Dus waarom de natuurlijke systemen tegenwerken, terwijl die zo goed hun werk doen?

Bedekken

Dit verhaal is natuurlijk heel mooi, maar wat te doen als daar die moestuin ligt en het onkruid staat een meter hoog? Hoe nu beginnen om dit op een eenvoudige manier in bruikbare vorm te krijgen? Niet door omspitten! Dat kan op een eenvoudiger manier. Maar: niets komt voor niets. Ook zonder spitten is er nog werk genoeg in de moestuin. Alleen veel minder wanneer er met de natuur meegewerkt wordt. Maai het onkruid af, laat het liggen en ga het dan bedekken. Dat kan met plastic bijvoorbeeld. Hoewel dat niets extra’s aan de grond toevoegt behalve dat het licht wegneemt, werkt dat heel goed. Ook grote stukken karton zijn zeer goed bruikbaar (fietsenhandels bijvoorbeeld hebben vaak grote stukken karton). Leg de karton gewoon over de platte planten. Laat het goed overlappen zodat er niets meer tussendoor groeit. Een dikke laag stro of compost is ook prima. En laat dan de natuur zijn werk doen. Na verloop van tijd verteert het karton of het stro en alles wordt door de natuur zelf de grond in gewerkt. Er hoeft niet gespit te worden, de grond wordt losser door de plantenresten die in de bodem verdwijnen, en er komt meer voeding in de bodem. Bijkomend voordeel is dat de bedekte grond het vocht beter vasthoudt doordat er minder verdampt, en de grond slaat niet dicht door harde regens. Dat betekent ook minder water geven en een lossere bodemstructuur. Dus al met al minder werk.

Planten en zaaien in afgedekte grond

Bij het planten in de afgedekte grond, wordt er een gat in de laag gemaakt en het plantje erin gezet. Dit werkt heel goed bij de wat grotere planten als aardappels, tomaten en pompoenen. De rest van de grond blijft afgedekt en hier groeit geen onkruid. Veel onkruid gaat groeien door het zien van licht. Dus hoe meer er gespit en geharkt wordt, hoe meer zaden in de bodem ontkiemen. Indien er gezaaid wordt moet op die plek de dikke laag verwijderd worden. Maar wanneer in het najaar die dikke laag al aangebracht is, dan is die in het voorjaar grotendeels verdwenen en de grond ingewerkt. In het voorjaar is er meteen al een voorsprong op de buren die allemaal de grond nog moeten omwerken. Hun grond moet daarna ook nog herstellen van het spitten, terwijl de bedekte grond meteen al voor je aan het werk is!

Tot slot nog even de voordelen op een rij

• geen zere rug van het zware spitten
• minder onkruid wieden want er ontkiemt minder en er worden minder wortelonkruiden verspreid
• lossere bodemstructuur
• minder bewateren omdat de bodem beter vocht vasthoudt
• tijdbesparing
• snellere opstart in het voorjaar

Lees verder

• Mulchen - de grond in de tuin bedekken
• De moestuin in oktober