Sneeuwklokjes of Galanthus - Bolgewas uit narcisfamilie

Ze zijn de eerste tekenen van het einde van de winter en het naderende voorjaar en daarom begroeten we ze elk jaar weer met veel plezier: sneeuwklokjes. De kleine witte bloemetjes, die soms al door een laagje sneeuw hun kopje laten zien, vrolijken de wintertuin op. Ze vormen een bron van inspiratie voor verhalen en zijn een lust voor het oog. Eén sneeuwklokje is mooi, maar een veld vol sneeuwklokjes is prachtig.

De eerste bloemetjes van het jaar

• Bolgewas uit de narcisfamilie
• Bloeiende sneeuwklokjes
• In ’t groen
• Soorten Galanthus
• Planten van de bolletjes
• Pollen scheuren en sneeuwklokjessmeul
• Sneeuwklokjesgala
• Melkwitte bloem
• Ode aan het sneeuwklokje

Bolgewas uit de narcisfamilie

Het sneeuwklokje, een telg uit de narcisfamilie, kondigt het voorjaar aan. Hoe zachter de winter, hoe eerder de sneeuwklokjes bloeien. Het is een bolgwas dat het goed doet als stinzeplant. Landgoederen, tuinen om boerderijen en pastorietuinen vertonen in het vroege voorjaar een witte waas van klokjes. De bolletjes gedijen goed in een beschaduwde tuin, de bloemetjes staan graag onder bomen. Ze houden vooral van beuken en kastanjes. Het is een sterk gewas dat, als het zich eenmaal heeft gevestigd, niet meer laat verdringen. De bolletjes zijn giftig.

Bloeiende sneeuwklokjes

Het leuke aan sneeuwklokjes is, naast hun fragiele vorm en hun dapperheid om als eerste bloem in het jaar te gaan bloeien, dat ze ook bloeien als er geen zon is. Doorgaans kunnen we ze in de tuinen zien vanaf half januari. De dubbele sneeuwklokjes bloeien iets later en de op sneeuwklokjes gelijkende lenteklokjes bloeien weer iets later. Lenteklokjes zijn iets groter dan sneeuwklokjes.
Sneeuwklokjes staan in groepjes bij elkaar. Ze planten zich voort via zaad of een bolletje. De belangrijkste voorplantingsvorm is vegetatief: er ontstaan nieuwe bolletjes. Sommige soorten vormen geen zaad en planten zich alleen via de bollen voort.

In ’t groen

Sneeuwklokjes kun je het beste in ’t groen kopen, compleet met wortels en bladeren. Na aankoop moeten ze zo snel mogelijk de grond in en dan duurt het nog een jaar eer ze als bloeiend bloemetje in het gras staan, maar dan staan ze er ook alsof ze er altijd hebben gestaan. De bolletjes vermeerderen zich daarna zelf. Wie de bolletjes droog in een zakje koopt, komt vaak van de koude kermis thuis. Meestal zijn de bolletjes verdroogd of versteend en schieten ze in de grond geen wortel meer. Tegenwoordig bestaan er ook betere zakjes waarin de bolletjes niet verdrogen.

Soorten Galanthus

Er zijn een paar honderd soorten en variëteiten. De bekendste is het gewone sneeuwklokje, Galanthus nivalis. Verder zijn er klokjes met stippen, met ronde en puntige bladeren, met lange en korte bloemblaadjes en allemaal met prachtige namen, zoals:

• Galanthus nivalis;
• Galanthus nivalis Flore Pleno;
• Galanthus nivalis Viridapice of groenpunten;
• Galanthus x valentinei;
• Galanthus Hippolyta;
• Galanthus Magnet;
• Galanthus Straffan;
• Galanthus elwesii.

Galanthus nivalis

Dit is het gewone sneeuwklokje. Het valt in de categorie stinzenflora. Het klokje groeit graag onder bladverliezende bomen of stuiken en op plaatsen waar in de zomer schaduw is. Het gewone sneeuwklokje is inheems in een groot deel van Europa. Men vermoedt dat het sneeuwklokje in Nederland is geïmporteerd en in de middeleeuwen in kloostertuinen is gepland. Later verschenen ze op landgoederen, tot ze gemeengoed werden. Er zijn ook vroegbloeiende varianten en er is zelfs een kerstbloeiende variant, die zich moeilijk laat vermeerderen en daarom wat duurder is. Dat is meer een plant voor liefhebbers en verzamelaars.

Galanthus nivalis Flore Pleno

Dit is het dubbele sneeuwklokje. Hij bloeit iets vroeger dan het gewone sneeuwklokje en blijft bij koud en donker weer gewoon open. Flore Pleno houdt van zon in het voorjaar en schaduw in de zomer. De precieze herkomst van dit klokje is niet bekend, maar er wordt al over gesproken in een boek met bloemenplaten uit 1703.

Galanthus nivalis Viridapice of groenpunten

De bloemetjes van deze soort heeft groene punten op de buitenste bloemblaadjes. Volgens overlevering is dit klokje in het begin van de twintigste eeuw bij een Noord-Hollandse boerderij voor het eerst aangetroffen.

Galanthus x valentinei

Het kruisje in de naam betekent dat het een kruising tussen verschillende soorten is, een hybride. Het bloemetje komt voort uit het gewone sneeuwklokje en Galanthus plicatus, afkomstig van de Krim bij de Zwarte Zee. In ons land bloeien meer erfenissen uit die streek. Men vermoedt dat militairen bolletjes of plantjes hebben meegenomen na de Krim oorlog, 1856.

Galanthus Hippolyta

Dit sneeuwklokje komt voort uit kruisingen van een liefhebber in Engeland. Het is een dubbel sneeuwklokje met iets grotere bloemen.

Galanthus Magnet

Magnet is een bijzonder sierlijk sneeuwklokje met een lang bloemsteeltje. De hybride komt uit Engeland, waar er voor het eerst in 1888 over werd geschreven. Het plantje heeft vaak twee bloemstengels per bol.

Galanthus Straffan

Dit is een van de oudste sneeuwklokjes cultivars. Het is een kruising van het gewone sneeuwklokje met Galanthus plicatus en komt van het Ierse landgoed Straffan House in County Kildare. De Straffan heeft ook twee bloemstelen uit een bol, de ene is wat langer dan de andere.

Galanthus elwesii

Dit is het grote sneeuwklokje dat uit Turkije afkomstig is. Er zijn vele variëteiten in. Het wordt groot sneeuwklokje of Turks sneeuwklokje genoemd. De binnenste bloemblaadjes hebben een tekening, soms in de vorm van een hartje.

Planten van de bolletjes

Om bolletjes van sneeuwklokjes te planten maak je een gat van ongeveer 5 centimeter diep. De grond onder de worteltjes moet niet losgemaakt worden. De capillaire werking in de grond blijft dan in stand en de bolletjes drogen niet uit. Waar een bolletje de grond in gaat, staan over een paar jaar drie plantjes of vijf. De bolletjes breiden zich uit. Sneeuwklokjes zijn heel geschikt om te laten verwilderen.

Pollen scheuren en sneeuwklokjessmeul

De eerste jaren hoef je niets aan zorg voor de bollen te doen. Na verloop van tijd kunnen de pollen gescheurd worden en verder uitgeplant. Wanneer er veel plantjes dicht bij elkaar staan kan er sneeuwklokjessmeul optreden, dit is een grijze schimmel die de plant aantast. Zijn de sneeuwklokjes eindelijk uitgebloeid, pak dan niet meteen de grasmaaier. Na de bloei verzamelen de plantjes voedsel voor het volgende jaar. Daarvoor gebruikt het de dunne bladeren, die dus niet moeten worden afgemaaid.

Sneeuwklokjesgala

In sneeuwklokjesland huizen vele liefhebbers, verzamelaars en kwekers. Diverse sneeuwklokjeskwekers of – verenigingen organiseren sneeuwklokjesruilbeurzen, sneeuwklokjesfeesten en sneeuwklokjesgala’s. Begin februari vindt jaarlijks bijvoorbeeld het Sneewklokjesgala bij de Zaanse schans plaats.

Melkwitte bloem

De dure naam voor sneeuwklokje is Galanthus. Het is een uit het Grieks afgeleide naam en betekent melkwitte bloem. Ze ruiken licht naar honing. Voor de insecten is dat niet nodig. Zo vroeg in het jaar zijn er nog geen insecten en vermeerdering vindt voor het overgrote deel via de bollen plaats. Toch laten sneeuwklokjes zich ook bestuiven en vormen zaden. Ze eten van twee walletjes, als het ware. Mieren nemen de zaden mee, want er zit een mierenbroodje aan. Dat voeren ze aan hun larven en het zaadje verliezen ze onder weg. Mieren bijten ook wel het mierenbroodje van het zaadje en slepen vervolgens het zaadje uit hun nest, dat hebben ze niet nodig. Uit dat zaadje kan weer een sneeuwklokje ontstaan.

Ode aan het sneeuwklokje

In de jaren vijftig bezong het Orkest zonder Naam het sneeuwklokje met het lied Als in Holland de sneeuwklokjes bloeien. Het was de vertaling van een Duitse schlager, dat de korenbloem bezong.

Refrein:
Als in Holland de sneeuwklokjes bloeien
Komt de lente, komt de lente
In de weide, de lammetjes stoeien
Is 't voorjaar in 't verschiet
En we voelen ons blij
Als de vogels zo vrij
Koning winter is vergeten
Als in Holland de sneeuwklokjes bloeien
Zingen wij het lentelied

Lees verder

• Krokussen - crocus en saffraan
• Kievitsbloem - keizerskroon, kabouters dobbelbeker
• Heksenmuts en oorwormenpot - duurzame luizenbestrijder
• Heksenbol - tuinspiegel of spiegelbol en symbool
• Stapelstenen - Steenmannetjes en markeringen