Breien: terug van nooit echt weggeweest

Breien is weer in, hoewel het nooit helemaal uit is geweest. Moderne meiden breien zelf een sjaal of een hoesje voor hun i-Phone. Voor alle benodigdheden hoef je niet eens de deur meer uit; mooie garens, breinaalden en patronen zijn ook via webshops verkrijgbaar. Websites over breien hebben zelfs filmpjes met uitleg over breien. En anders is er altijd nog oma.

Breien: toveren met één draad

Breien wordt officieel omschreven als een manier om van één lange draad een elastisch weefsel te maken, waarvoor twee of meer naalden zonder ogen worden gebruikt. Hiervoor worden voornamelijk wol, katoen en acryl gebruikt maar breien kan ook gedaan worden met ander materiaal; als het maar tot garen gevormd kan worden. Werd breien vroeger alleen handmatig gedaan, tegenwoordig gebeurt dit bijna alleen met breimachines. Een van de voordelen hiervan is dat er (nog) dunnere garens kunnen worden gebruikt waarmee een zeer fijn en sterk weefsel gemaakt kan worden, mede doordat er garens worden gebruikt die bestaan uit bijvoorbeeld een combinatie van acryl en katoen.

Bij handmatig breien worden breinaalden in verschillende diktes gebruikt en ook de garens zijn er in verschillende diktes. Voor het breien kan worden gekozen uit een groot aantal breisteken die elk een eigen patroon vormen bij het breien. Door het materiaal en kleur(en) van het garen in combinatie met de gekozen breisteken ontstaan talloze mogelijkheden en ontstaat een uniek breiwerk.

Ouwe sokken: de geschiedenis van breien

Het is niet duidelijk waar de techniek van het breien precies is ontstaan, maar er wordt al duizenden jaren gebreid. Zelfs in Egyptische graven uit de 3e tot de 6e eeuw werden al gebreide sokken gevonden, ook al waren die gemaakt uit een aantal kortere draden. Later nam breien als industrie een belangrijke plaats in: in de Middeleeuwen waren het de vrouwen die aan het spinnenwiel zaten om wol te spinnen, waarna de mannen ermee weefden en breiden.

Het eerste breiersgilde werd in 1527 opgericht in Parijs: La guilde de Saint Fiacre (Sint Fiacrus-Gilde). Niet lang daarna volgden andere Europese steden en had elke stad zijn eigen breiersgilde. Het waren mannen die het ambacht uitoefenden; voor vrouwen was dit verboden terrein behalve voor weduwen van mannen die voor hun dood werkzaam waren in het gilde, zij mochten het werk van hun overleden man voortzetten. Hoewel in het begin alleen sokken en kousen werden gebreid, kwamen er later ook andere gebreide kledingstukken. Een leerling bij het gilde had een leertijd van zes jaar nodig voordat hij het vak beheerste. Schaapherders en vissers breiden vaak, dit gebeurde nog tot in de 20e eeuw. Na de 19e eeuw zijn het vooral vrouwen die zich ermee bezig houden.

Automatisering: de breimachine

De eerste breimachine dateert van 1589 en werd uitgevonden door William Lee, een Engelsman. In de eeuwen daarna werd hiervan gebruik gemaakt totdat een andere Engelsman, William Cotton, in 1864 een geavanceerder type uitvond: de full-fashioned breimachine. Hierop werden de aparte onderdelen van een kledingstuk voorgevormd gebreid waarna ze in elkaar konden worden genaaid. Hierbij kon ook materiaal worden bespaard. De breimachines werden mechanisch aangedreven vanaf de 19e eeuw, en dezelfde tijd werd ook de eerste rondbreimachine ontwikkeld voor het breien van kousen. In de eeuw daarop werden de machines steeds sneller en ook de mogelijkheden vergroot.

Breien als hobby

Met de komst van geavanceerde breimachines en door toenemende welvaart werd breien met de hand steeds meer een hobby: een bezigheid die je voor je lol doet en niet omdat het nodig is. Wie tegenwoordig een handgebreide trui wil kopen is extra duur uit omdat er veel meer tijd gaat zitten in de vervaardiging ervan; tijd kost nou eenmaal geld. Ook machinebreien wordt als hobby gedaan, en vereist de nodige kennis van de (computergestuurde) apparatuur waarmee gewerkt wordt. De mogelijkheden die breimachines hebben zijn talrijk en voor het werken ermee worden dan ook speciale cursussen gegeven.

De handwerkjuf

De meeste vrouwen die vóór 1970 op de lagere school hebben gezeten hebben daar nog leren breien en voor menigeen zijn de lessen in breien in de herinnering blijven bestaan als niet zo prettig. Het was niet elk meisje gegeven om het nut of de lol in te zien van het insteken - omslaan - doorhalen - af laten gaan, dat als een mantra door de handwerkjuf werd herhaald. Op vooruitstrevende scholen kregen in de jaren '70 ook de jongens les in handwerken, zoals breien. Later verdwenen deze lessen op scholen steeds meer. Tegenwoordig worden handwerklessen alleen nog op de Vrije School gegeven.

Vrouwenhand

Breien kan voor de ware (oudere) breister meer dan zomaar een hobby zijn; misschien heeft het er wel mee te maken dat vrouwen zich door de jaren heen vooral te allen tijde nuttig dienden te maken. Een getuige hiervan is bijvoorbeeld de uitdrukking: "een vrouwenhand en een paardentand mogen nooit stil staan”. Als het werk overdag was gedaan, wachtte in de avonduren nog het verstelwerk en het breien (en stoppen!) van bijvoorbeeld sokken. Opgroeiende meisjes wisten niet beter; de gezinnen waren vaak groot en veel geld voor kleding was er meestal niet. En al is het verplichte, uit noodzaak geboren breien verdwenen, ook nu zijn er nog genoeg (ook jongere) vrouwen die breien als hobby hebben en "altijd wat op de pennen hebben staan".

Breien in de trein

In de jaren '70 van de twintigste eeuw was breien een ware rage en overal kon je het meisjes en vrouwen zien doen: in de collegebanken, de trein of in de pauze op het werk. Wolwinkeltjes schoten als paddenstoelen uit de grond, en elk jaar kwam de HEMA met een eigen breiboek. Maar na de jaren '80 raakte het hobbybreien steeds meer op de achtergrond. De rage was voorbij, de meeste wolwinkels ging failliet. Rond de eeuwwisseling waren winkels waar je een knot wol kon kopen met een lampje te zoeken. De nieuwe generatie meiden was niet met de techniek van het breien opgegroeid en beschouwde het als een iets dat hun grootmoeders alleen nog deden, en breien kreeg een oubollig imago.


Julia Roberts
Maar zoals vaker met trends in de mode gebeurt: ze komen terug, al is het net weer even anders. Sinds een paar seizoenen zijn gebreide kledingstukken weer in. Mooie kleurige truien, grofgebreide sjaals, beenwarmers en spencers zijn weer terug van weggeweest en daarmee is het hobbybreien opnieuw een trendy bezigheid geworden, al is het misschien op kleinere schaal dan toen. Zelfs filmsterren hebben hun coming-out gehad als breister, zoals bijvoorbeeld Julia Roberts, die wereldkundig maakte dat zij in de pauzes op de filmset graag breidt.

De roze sjaal en de boze burgemeester

Voor de doorgewinterde breister is niks zo heerlijk als breien bij bijvoorbeeld een spannende film op de televisie. Breien heeft iets gezelligs, kneuterigs en werkt vaak rustgevend op zowel de breister als de mensen in haar buurt. Toch geldt dat laatste niet voor iedereen. Een paar jaar terug stond het volgende berichtje in het Noord-Hollands Dagblad te lezen:

Praten en breien

De meeste mensen vinden waarschijnlijk dat je zoiets ook niet doet. Het geeft echter wel aan dat bezig zijn met breien voor een geoefende breister geen belemmering vormt voor de aandacht voor iets anders tegelijkertijd - integendeel zelfs, zoals uit het krantenbericht blijkt. Voor de burgemeester van Venlo is het echter niet duidelijk dat "praten en breien" uitstekend samen kunnen gaan. Maar die is dan ook een man en die blinken, zoals genoegzaam bekend, meestal niet uit in multi-tasking. De uitdrukking is heel waarschijnlijk bedacht door vrouwen.

Brei voor je lijf

Wie graag eens wil breien maar (nog) niet bedreven is in de kunst ervan zou kunnen beginnen met een sjaal of met beenwarmers. De laatste kunnen met een kleine rondbreinaald worden gebreid, zodat steeds gewerkt wordt aan dezelfde kant van het breiwerk. Voor degenen die het motto "grote stappen, snel thuis" huldigen, is het aan te bevelen om heel dikke breinaalden en bijpassend garen te gebruiken; een avondje breien bij de buis en klaar is je sjaal.

...of voor je i-Phone!

Een andere, nog eenvoudiger mogelijkheid is een hoesje voor je i-Phone of mobiele telefoon; kies je eigen combi van kekke kleuren en maak er meteen een paar! In handwerkwinkels of webshops zijn prachtige garens te koop, en ook de andere benodigdheden zijn er te krijgen, zoals breinaalden en patronen. Heb je de smaak eenmaal te pakken dan kun je de uitdaging aannemen eens met wat ingewikkelder patronen en kleurencombinaties te werken. Een paar sokken, of een babytruitje voor je nichtje. Instructies voor de techniek kun je halen uit moderne breiboekjes, maar ook op internet staan filmpjes en zijn er genoeg websites die uitgebreide uitleg geven. En anders is er altijd nog je oma.

Voor je het weet ben je zomaar toegetreden tot het moderne gilde van "Breisters van de Eenentwintigste Eeuw".