Een huis bouwen: zelf ontwerpen of laten doen?

Stel dat u bouwgrond heeft en u wilt hierop een huis gaan bouwen. Dat is een bijzondere ervaring en dat begint al bij het ontwerpen van de woning. Dient u dit ontwerpen te laten doen of zou u het aandurven om dit geheel of gedeeltelijk zelf te doen? Waar moet u rekening mee houden en wie zou u hierbij kunnen helpen?

Laten doen

Er zijn een groot aantal aanbieders op de markt die een zogenaamd concept, een soort cataloguswoning aanbieden. Vaak zijn dit bouwbedrijven met een eigen ontwerpafdeling. Deze cataloguswoningen zijn vaak voordeliger dan een zogenaamd vrij ontwerp omdat deze al zijn uitgedacht en efficiënt in elkaar zitten. U kiest als het ware een woning uit een catalogus en past deze aan op basis van uw individuele wensen. Dat wil niet zeggen dat er niets te kiezen valt, integendeel. Vaak is er heel veel keuze mogelijk en heeft de aanbieder een scala aan woningen waarbij tal van stijlen en (gestandaardiseerde) opties bespreekbaar zijn. Zo’n cataloguswoning is dus vaak een prima uitgangspunt waarbij veel soorten stijlen en opties mogelijk zijn.

Stijlen waaruit gekozen kan worden:

• Landelijk
• Klassiek
• Modern
• Jaren 30

Opties waaruit gekozen kan worden:

• Verlengen van wanden (veelal in vaste maten)
• Serre, aanbouw, dakkapel, overkapping
• Wijzigen van indelingen en ruimtes
• Keuze in uitvoering/afwerking van gevels, daken, keuken, sanitair, trappen, goten, deuren, et cetera

Met bovenstaande is er dus al een behoorlijk aanbod om keuzes te maken. Maar wellicht zit het ontwerp dat u in gedachten heeft er niet bij en/of kunnen niet al uw wensen worden gerealiseerd. Er kunnen te veel beperkingen zijn die uw ontwerp, een echt vrij ontwerp, in de weg staan. In dat geval kunt u beslissen om uw eigen ontwerp helemaal zelf te maken of om een andere partij te zoeken die u kan helpen met het realiseren van uw eigen ontwerp.

Vertrekpunt

Om eerst het vertrekpunt te bepalen dient u zich een beeld te vormen van de mogelijkheden. Welk ontwerp zou passen binnen uw totale budget, wat gaat dat bij benadering kosten? Uitgangspunt is dat uw budget helder is: u weet wat u maximaal wilt en/of kunt besteden. Op basis van dat budget kan een kostenraming worden gemaakt, verdeeld in enkele hoofdposten. Hiervoor is geen bouwkostendeskundigheid noodzakelijk. Vanuit het totaalbudget kan, al dan niet in overleg met een deskundige partij, een verfijning worden gemaakt aan de hand van kentallen. Een deskundige partij zoals een architect kan u hierbij zeker adviseren: hij/zij kent de markt en beschikt over referenties en kentallen. Deze kostenraming kan er als volgt uit zien:


U kunt uw beschikbare budget voor de woning terugrekenen naar een inhoud zodat er een indicatie ontstaat hoe groot de woning mag worden.


De inhoud van de te ontwerpen woning zou hiermee maximaal 662 m3 mogen bedragen.

Richtprijs kosten

Dit voorbeeld gaat uit van een gemiddelde prijs van € 400,- per m3 inhoud gerekend over de buitenzijden (dak, muren en vloer) van de woning. Een gemiddelde prijs is altijd lastig omdat dit van veel factoren afhankelijk is. In de ontwerpfase voldoet deze volumebenadering echter prima. Door veel aannemers, ontwerpers en bouwkostendeskundigen worden gemiddelde waarden aangehouden. Enkele gemiddelde waarden zoals deze vaak worden gehanteerd:

• Goedkope afwerking: € 250,-/m3 (basis afwerkingsniveau, minimaal en zeer sober)
• Normale afwerking € 375,-/m3 (afwerkingsniveau van een gemiddelde projectwoning)
• Luxe afwerking € 500,-/m3 (meer luxe afwerking, villa)

Een gemiddelde prijs per m3 hangt onder andere af van de soort bouwmethode en de totale inhoud van de woning. Een grotere inhoud zorgt doorgaans voor een lagere prijs per m3. Ook afwerking is een belangrijk aspect. Denkt u bij afwerking aan de uitvoering en materiaalkeuze van:

• Gevelstenen
• Dakpannen
• Vensterbanken
• Goten
• Hemelwaterafvoeren
• Wanden en vloeren
• Tegelwerken
• Sanitaire voorzieningen
• Keuken met inrichting en apparatuur
• Deuren en kozijnen
• Trappen
• Hang- en sluitwerk
• Plinten, architraven, sierlijsten, et cetera

Bij deze kostenraming wordt dus uitgegaan van een ruimschoots normaal afwerkingsniveau met een kleine marge om op enkele onderdelen een wat luxere uitvoering te realiseren. Het is de aanneemsom exclusief grond-, advies- en ontwerpkosten of andere (overheids)kosten: deze kosten vallen onder de andere posten.

Zelf ontwerpen

Wilt u helemaal zelf het ontwerp gaan maken dan kan dat een hele uitdaging zijn. Uitgangspunt hierbij is dat u over ruimtelijk en technisch inzicht beschikt en tekentechnisch voldoende onderlegd bent.

Voorlopig ontwerp

Indien u een globale inhoud heeft bepaald kunt u aan de slag met uw ontwerp. U krijgt nu met allerlei regelgeving te maken, van richtinggevend en beperkend tot maatgevend. Deze regels bepalen in eerste instantie in grote lijnen uw ontwerp. Zo zijn er eisen met betrekking tot het volume, bouwstijl, maximale bebouwingsoppervlakte, nokhoogte en dakvorm. Ook kunnen voorgeschreven stijlen, kleuren, materialen en diverse andere beeldbepalende factoren een rol spelen. Deze voorschriften zijn vastgelegd in het zogenaamde bestemmingsplan van de gemeente waar het bouwkavel is gelegen. Dit bestemmingsplan geeft dus al behoorlijk richting aan het ontwerp.

Indien u al deze aspecten in ogenschouw neemt ontstaat er al een globaal idee over volume en vorm en het eerste ontwerp ontstaat: het voorlopig ontwerp. Er zijn (computer)programma’s op internet beschikbaar welke kunnen helpen bij het ontwerpen van de woning en/of plattegrond(en). Een meer professioneel tekenprogramma is veelal niet gratis beschikbaar, er is een licentie benodigd. Bovendien vereist het ook kennis van het programma om mee te kunnen werken zoals bijvoorbeeld AutoCAD en Arkey. Dit zou dan eerst geleerd moeten worden. Een voorlopig ontwerp is echter prima te maken op papier en bovendien gemakkelijk omdat in deze fase veel gewijzigd wordt: het is daarom handig als u over enig tekentalent beschikt. U kunt vanuit een volumeschets ook de plattegronden richting geven, waarin u grofweg de ruimtes en raampartijen positioneert.

Denkt u er ook eens over na om nu een maquette te maken! Dit is een driedimensionaal model van uw ontwerp en spreekt nog meer tot de verbeelding dan een “platte tekening”. Het helpt ook bij het indelen van de ruimtes en volumes. Want niet alleen een mooi ontwerp is belangrijk, u wilt er ook prettig in gaan wonen. Dan is het fijn als de ruimtes en volumes logisch en prettig zijn om te verblijven en hierbij kan een maquette zeker helpen. U kunt ook een stap verder gaan en meubels op schaal maken om de maquette mee in te richten. U zult mogelijk nog enkele inzichten rijker worden als u ziet dat de opstelling van diverse meubelstukken toch minder logisch of fraai is dan aanvankelijk gedacht. In deze fase kunt u het voorlopig ontwerp nog makkelijk aanpassen. Daarnaast is het erg leuk om in deze fase al zo praktisch met uw ontwerp bezig te zijn.

Definitief ontwerp

Indien u met het voorlopig ontwerp gereed bent kunt u zich het beste wenden tot een professionele partner, bijvoorbeeld een bouwtechnisch tekenbureau of architect. Zij kunnen de basis die u gelegd heeft verder uitwerken: uw voorlopig ontwerp aanpassen en uitwerken naar een definitief ontwerp. Want u heeft al het voorwerk dan wel gedaan, er zullen nog de nodige aanpassen moeten plaatsvinden om het ontwerp definitief te maken. Zeker indien u zich in het voorlopig ontwerp niet heeft laten bijstaan door een professionele partner kan dit (behoorlijk) teleurstellend zijn: een groot deel van uw ontwerp blijkt wellicht constructief niet mogelijk, te duur, qua verschijningsvorm onverantwoord of voldoet niet aan de gestelde eisen conform het bouwbesluit. Er kunnen nog behoorlijk wat aanpassingen noodzakelijk zijn om het ontwerp verder uit te werken naar een definitief ontwerp.

Uitgangspunt is dat het verdere noodzakelijke teken- en rekenwerk wordt verzorgd door uw professionele partner en dat op basis van het definitief ontwerp de nodige aanvullende tekeningen en berekeningen worden gemaakt ten behoeve van het gehele vergunningstraject. Denkt u hierbij aan teken- en rekenwerk voor het aanvragen van de omgevings- en gebruiksvergunning. Professionele ondersteuning en expertise is hierbij noodzakelijk.

Zelf ontwerpen met professionele ondersteuning

Wilt u het ontwerp geheel of gedeeltelijk zelf maken maar u niet teveel op de hals halen kunt u zich het beste oriënteren op een professionele partij zoals een architect. Het blijft dan nog steeds een hele uitdaging en u kunt zelf voor uw ontwerp verantwoordelijk zijn. Het wordt u echter door de professionele ondersteuning een stuk makkelijker gemaakt. Het gehele ontwerptraject zal zeer waarschijnlijk soepeler en in een veel korter tijdsbestek verlopen: de architect kan u tijdens dit gehele proces ondersteunen. En in het geval het voor u onverhoopt te ingewikkeld zou worden, kan de architect het gedeeltelijk of geheel van u overnemen en dat is ook een geruststellende gedachte. In een verkennend gesprek met een architect kunt u vooraf bespreken waarin u de vrije hand wilt hebben en waarbij u hulp en ondersteuning nodig denkt te hebben.

Voorlopig ontwerp

In vergelijking met de situatie waar u zelf het gehele voorlopige ontwerp maakt kunt u in dit geval al vanaf het begin met de architect gaan overleggen en dat geeft voordelen. Op basis van uw uitgangspunten zal er sneller en concreter richting een voorlopig ontwerp gewerkt kunnen worden omdat de architect zijn/haar kennis kan inbrengen op het vlak van:

• ontwerp: wat is beeldbepalend en wat zijn de ontwerpmogelijkheden
• wet- en regelgeving: wat mag wel en niet, wat zijn de eisen
• budgettair: wat kost een specifieke wens in het ontwerp
• techniek: wat is waarschijnlijk constructief wel of niet mogelijk

Zodoende zal het voorlopig ontwerp veel eerder vorm krijgen in vergelijking met een situatie waarin u dit allemaal zelf zou doen. Hiernaast is het nog steeds zinvol om een maquette te maken omdat het uzelf en eventuele betrokkenen beter tot de verbeelding spreekt.

Definitief ontwerp

Het voorlopig ontwerp kan in nauw overleg met uw architect en de nodige (tussentijdse) aanpassingen uiteindelijk vorm gaan krijgen richting een definitief ontwerp. Op basis van het definitief ontwerp kan de architect gaan zorgdragen voor aanvullende tekeningen en berekeningen ten behoeve van het gehele vergunningstraject.

Vergunning

Indien uw definitief ontwerp is uitgetekend waarbij uw wensen zijn verwerkt en rekening is gehouden met de voorschriften uit het bestemmingsplan dienen er aanvullende tekeningen en berekeningen te worden gemaakt. Dit is noodzakelijk voor het aanvragen van de vergunningen zoals de gebruiks- en omgevingsvergunning: naast het bestemmingsplan gelden ook voorschriften met betrekking tot brandpreventie, vluchtwegen en constructie. Uiteindelijk dienen er ook werktekeningen te worden gemaakt op basis waarvan het huis daadwerkelijk gebouwd kan gaan worden.

Nadat al het aanvullende teken- en rekenwerk is uitgevoerd en de wettelijke procedures zijn doorlopen kunt u uiteindelijk gaan starten met de realisatie van uw woning. U dient zich hierbij vooraf de volgende vraag te stellen: gaat u in eigen beheer bouwen of laat u alles doen?